Zorgfraude kent tal van verschijningsvormen. Maar bij de meldingen van ongebruikelijke transacties gaat het vaak over een zorgaanbieder die meer zorg declareert dan hij levert. Of de zorgaanbieder levert zelfs helemaal geen zorg, terwijl hij daar wel voor wordt betaald.

Melding vormt het startschot
Hoe komen deze zaken aan het licht? Vaak start dit met een melding van een ongebruikelijke transactie. De FIU-Nederland zet hier stevig op in. Rutger is één van de analisten die zich hier specifiek op richt en vertelt: “Vooral banken en accountants melden ongebruikelijke transacties die met zorgfraude te maken kunnen hebben. Een bank ziet bijvoorbeeld een transactie waarbij een zorgverlener veel contant geld opneemt. Of een accountant ziet winstmarges die ongebruikelijk hoog zijn in de sector.”

Selectie meldingen
De meldingen die binnenkomen worden geprioriteerd, vertelt Rutger. “Daarvoor kijken we onder andere naar de (potentiële) omvang van de fraude en of er mogelijk sprake is van een netwerk. Ook meldingen die duiden op een nieuwe fraudemethode zijn interessant. Daarmee verbreden we onze expertise.”

Informatie verzamelen
Een analyse van een ongebruikelijke transactie start met het inwinnen van informatie. “Ik kijk of er nog meer meldingen zijn van de persoon in kwestie en eventuele gelieerde bedrijven. Eventueel bevraag ik buitenlandse FIU’s als transacties naar een ander land gaan om de geldstroom te volgen. Met behulp van fiscale gegevens en eventuele politiegegevens kan ik de ongebruikelijke transactie beter duiden om zo meer inzicht te krijgen. Zo nodig vraag ik extra informatie op bij de meldingsplichtige instellingen. Denk aan overige transacties die de persoon verricht en over andere betrokken partijen. Hoe passen deze transacties en relaties in het totaalplaatje? Zo krijgen we een beeld van wat er precies gebeurt.”

Indicaties van afwijkend gedrag
In zijn analyses let Rutger vooral op zaken die afwijkend zijn. “Denk aan een zorgverlener die heel veel winst maakt. Of aan ongeregeldheden met betrekking tot de arbeidskosten. Het gaat om indicaties die erop duiden dat het bedrijf met andere dingen bezig is dan het verlenen van zorg. Of dat zij kosten onevenredig laag kunnen houden omdat er bewust ondeskundige zorg verleend wordt  door mensen met valse diploma’s.”

“Het is altijd belangrijk om informatie te duiden”

Informatie duiden
Afwijkend of niet, het is altijd belangrijk om informatie te duiden. Want: strookt alle gevonden informatie met elkaar, of niet? En is het logisch wat er gebeurt in de context? “Veel winst en lage arbeidskosten zijn weliswaar ongebruikelijk in de zorg, maar op zichzelf zegt dit niets. Het gaat om de context waarin iets plaatsvindt. In een bepaalde situatie kan iets heel verdacht zijn, maar in andere omstandigheden logisch en begrijpelijk. Als we iets verdacht vinden dan onderbouwen we dat met feiten en in de specifieke context. Zorgvuldigheid staat voorop.”

Samenwerking met opsporing
Zodra een ongebruikelijke transactie is aangemerkt als verdacht, wordt het dossier overgedragen aan de opsporing. De FIU-Nederland is geen opsporingsdienst. Hiervoor zijn de politie en andere opsporingsdiensten aan zet. Bij zorgfraude is dat meestal de opsporingsdienst van de Nederlandse Arbeidsinspectie. Rutger: “Het dossier kan voor de opsporing aanleiding zijn om een strafrechtelijk onderzoek te starten. Maar het kan ook een aanvulling zijn op een al lopend onderzoek.”

“Dit overdachtsmoment is niet het enige contact dat we met de opsporing hebben. We delen ook kennis en kunde op fenomeenniveau. Zodat we weten wat er speelt. Als de opsporing bijvoorbeeld zicht krijgt op nieuwe fraudemethodes, kunnen wij beslissen om hier relevante ongebruikelijke transacties bij te zoeken en daar verdere analyses op te doen. Dat kan extreem waardevol zijn. En heel concreet, als er een strafrechtelijk onderzoek is, kunnen zij vanuit dat onderzoek bij ons gericht transacties opvragen via een zogenoemd FIU-verzoek.”

“Meer dan eens leiden meldingen tot aanhoudingen”

Resultaten
Meer dan eens leiden meldingen van ongebruikelijke transacties tot een aanhouding voor zorgfraude. Zoals recent, toen drie personen werden aanhouden, omdat zij worden verdacht van het witwassen van ruim 1 miljoen euro aan zorggelden. In 2024 werd een vrouw veroordeeld voor zorgfraude via haar thuiszorgbedrijf. En in 2023 werden drie verdachten aangehouden op verdenking van fraude met de subsidieregeling ‘Coronabanen in de zorg’.

Maar ook zónder veroordeling zijn meldingen waardevol. “De Arbeidsinspectie kan naast een strafrechtelijk onderzoek, ook kiezen voor schadebeperkende maatregelen”, legt Rutger uit. “Ze delen de informatie dan met andere partijen uit het netwerk, zoals de zorgverzekeraar, gemeente of sociale verzekeringsbank. Die kunnen verder onderzoek doen en besluiten om geen zaken meer te doen met de betreffende zorgverlener.”

De meldingen geven bovendien inzicht in mogelijk nieuwe fenomenen en methodes van zorgfraude. Rutger besluit: “Criminelen vinden altijd weer nieuwe manieren. Dankzij de meldingen houden we hier zicht op. Dit is voor het bepalen van effectieve interventies cruciaal.”

Meldingen rondom zorgfraude zijn dus ontzettend waardevol. Want zorgfraude is ontwrichtend voor de maatschappij en gaat ten koste van de mensen die echt zorg nodig hebben.